Türki Kavimlerin Din Anlayışının Kurucu Unsurları : HANEFİLİK VE MATURİDİLİK
Prof. Dr. Sönmez KUTLU
Türklerin din anlayışının kurucu unsuru Hanefilik-Maturidilik ve Yesevilik onların kurucu unsuru ise akıl ve özgürlüktür.
Ebu Hanife’nin akıl taraftarlığı ve imanda eşitlik fikri. Türklerin İslam’a girmesini kolaylaştırmıştır. Ayrıca Müslümanlar arasında ayrımcılığın kaldırılmasına belli düzeyde katkıda bulunmuştur. Ebu Hanife’nin fıkhî görüşleri Türklerin günlük hayatlarını ve ibadetlerini düzenleme konusunda yol gösterici olmuştur. İmam Maturidi, Türklerin İslam anlayışının itikadi cephesini sağlam temeller üzerine kurmakla onlara asırlarca sürecek güçlü devletler kurmalarının fikri ve felsefi zeminini hazırlamıştır. Ahmet Yesevi de, bu iki anlayışın yol göstericiliğinde Türk toplumlarının konargöçer hayat yaşayanları ve yerleşik hayata geçmişleri arasında İslam’ın ahlak anlayışın onların kendi diliyle anlatmış ve onu bu milletin seciyesi haline getirmiştir.
Bu üç âlimin görüşleri etrafında oluşan Hanefîlik. Maturidilik ve Yesevilik tarihsel süreçte birbirinin mütemmim cüzü olmuştur.
Bu sebeple Türk toplulukları, çoğunlukla itikatta Maturidiliği ve ahlak anlayışında Yeseviliği benimsemiştir. Ancak bugün Türk toplumunun İslam anlayışı ve yaşayışında ne Hanefilik, ne Maturidilik. ne de Yesevilik etkindir. Her üçü de, sembolik bir değere sahiptir. Farklı görüşlerin istilası altında olan Türk toplumu, bu tehditten kurtulabilmek için Ebû Hanife ve İmam Maturidi’nin akılcı yorum yöntemine ve Ahmet Yesevi’nin ahlak anlayışına çağdaş sosyal bilimler ışığında yeniden işlerlik kazandırmak durumundadır.
