Deist Eleştirilere Karşı İmam Maturidi’nin Nübüvvet Savunusu
Prof. Dr. İbrahim Arslan
Maturidî, ne dini akla indirgeyen Berahime’nin deist tutumuna ne de dini salt vahye indirgeyen selefî anlayışa katılmıştır.
O, Mu’tezile kelamının ayırt edici özelliği olan akıl ile vahyin birbirini tamamlayan bütünlüğüne yaklaşan bir perspektif kullanmış; ‘aklın kendine yettiği’ ve ‘nübüvvetin akıl ile çeliştiği’ yönündeki Berahime çevresinin iddialarını ise indirgemelerle ve insan gerçekliğiyle örtüşmediği için eleştirmiştir. Sonuç olarak o, nübüvveti, aklın delalet alanı içerisinde bir insanın ve ait olduğu toplumun hayata tutunmasının ‘değer’ otoritesi olarak; insanın yeterlilikleri ile gereksinimleri arasında yaşamın sürdürülebilir olmasının temel bileşeni olarak; aklın sınırları içerisinde mutlak hikmet ve bilgisi sahibi Allah’ın insanlara iyiye ve değerli olana yaptığı bir ‘çağrı’ olarak ele almıştır. Ahlâkî perspektiften bakıldığında da ise nübüvvet, ona göre, kötülüğe karşı iyiliğin dengelenmesi, çıkara dayalı ‘menfaat’e karşı değere dayalı ‘maslahatın’ tahkim edilmesi gibi bir amaca hizmet etmektedir. Bu, pratikte, hevanın bulanıklaştırıcı etkilerini azaltan ya da yok eden, aklın berraklaştırma işlevini güçlendiren, çıkar ve hazzın yaratacağı çatışma dinamiğini tersine çeviren bir değer otoritesidir. Bu bakış açısı, Maturidî’yi, şeriatı ahlak temeline taşıyan Mu’tezilî perspektifin yanı sıra, nübüvveti, cahil topluma karşı medenî toplumun oluşmasının en önemli ögesi olarak kuran Farabî’nin siyaset-değer denklemine yaklaştırmıştır.
Makaleyi Okumak İçin Tıklayınız
