Kırgızistan’da İslam ve Din Eğitimi-Öğretiminin Durumu

KIRGIZİSTAN’DA İSLAM ve DİN EĞİTİMİ-ÖĞRETİMİNİN DURUMU
Ermamat ERGESHOV1
GİRİŞ
Orta Asya’nın genelinde 1990 yılından itibaren dine karşı kitlesel ilginin artışı, din ve dini kuruluşların tarihi ve çağdaş rolünün yeniden güçlenmesine, toplumdaki prestijinin artmasına ve güvenilirlik kazanmasına sebep oluşturmuştur. 1991’de bağımsızlığını ilan eden Kırgızistan Devleti de, yavaş yavaş gelişme ve değişikliklere imza atmaya başlamıştır. Artık Kırgız devletinin siyasi ve ideolojik gelişmelerinin yanında milli şuuru da yükselmiş, bu bağlamda gelenek, kültür, dil ve dine dönüş kaydedilmiştir.
Kırgızistan’da İslam’ın yeniden doğuş süreci iki aşamada değerlendirilmektedir. Birincisi, 1985 – 1990 arası yasallaşma periyodudur. Bu aşamada İslami değerlerin Kırgız toplumuna dönüş gerçekleşmeye başlamıştır. 1980’lerin ikinci yarısında devlet ateizmi politikasının çöküşü yaşanmıştır. Tam da bu aşamada SSCB’nin Müslüman bölgelerine İslam radikalizmi sıçramaya başlamıştır (bu olay 1979 yılındaki İran’da ortaya çıkan İslam ihtilalı ile bağlantılıdır). Hükümet, Afganistan olaylarından etkilenip Sovyet Müslümanlarının “muhalif müslümanlar” olarak karşılarına çıkmasından endişe duymuştur. Ve bu durumla ilgili olarak hükümet uygun tedbirleri almaya mecbur kalmıştır (Kurbanova; 2008, 39-40).
İkinci aşama ise 1991 – 1995 yıllar arasını kapsamaktadır. Kırgızistan’ın İslami eğitim öğretim arayışı içindeki halinin aşamalarından bahsedilirken özellikle 1991 sonrası kurumsallaşma şeklinde ele alınır. Bu süreçte İslami kurumların ve normatif-yasal bazın oluşturulması söz konusudur (Kurbanova; 2008, 42). 1991’deki “İnanç Özgürlüğü ve Dini Kurumlar” kanunu, devletin dini hayatının kontrolüne son vermiş olarak gözükse de bazı kurumların güçlenmesine olanak sağlamıştır. Bu yasa gereği 1993 yılının Nisan ayında Müslümanların kazıyatı2, hemen ardından 17 Eylül 1993’te Diyanet İşleri yürürlüğe girmiştir. Diyanet İşlerinin başına eğitimini Libya’da tamamlamış olan Kimsanbay Acı gelmiştir (Maltabarov; 2005, 57).
Kırgızistan devletinin eğitim alanında düzenlemeler yapmak için kabul ettiği “İnanç ve dini kuruluşların özgürlüğü” kanunu, yabancı ülkelerle eğitim alanında anlaşmalara imza atmasına olanak tanımıştır. Eğitimle ilgili uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi ve eğitim kalitesinin arttırılmasına yönelik faaliyetler devam etmekteydi. Örneğin 1993 yılı Şubat ayında Oş kentinde “Yüksek İslam Eğitim Kurumu” ve Orta Asya’da ilk olarak Kırgızistan’da Türk Konsolosluğu aracılığıyla Oş Devlet Üniversitesi bünyesinde İlahiyat Fakültesi açılmıştır (Maltabarov; 2002, 22). 1995’te 21. Asır Kadroları isimli bir program hazırlanmıştır. Bu program çerçevesinde çok sayıda Kırgızistan genci Asya ve Avrupa ülkeleri ile ABD’de öğrenim görmek için yurt dışına çıkmışlardır. Bunun yanında ülke içinde değişik ülkelerle ortak üniversiteler açılmıştır. Bunların en önemlileri Kırgız-Türk Manas Üniversitesi, Rus-Slavyan Üniversitesi, Kırgız-Amerikan Üniversitesi ve Kırgız-Özbek Üniversitesi’dir (Büyükalaca; 2003, 31).
Kırgızlar arasında İslamiyet’in 8. yüzyıla doğru yaygınlaştığı (Erşahin; 1999, 16-17) kabul edilirse de bu dinin gelişme ve yaygınlaşması 17-18. yüzyıla doğru gerçekleşiyor. İslami eğitimin sistematik şeklinin 19. yüzyıla kadar oluşturulamamış olması: Kırgızların göçebe olması, eğitim-öğretim kurumları ve yazılı kaynaklardan bilgilenme imkanının kısıtlılığı ve daha çok sözel destan ve hikayelere önem verilmesine bağlıdır. Kırgız halkının dini ihtiyaçları daha çok Uygur, Özbek ve Tatar mollaları tarafından karşılanmıştır. Genel anlamda da Komünist rejim çok etkili olmuştur (Akramova; 2006, 77-80). Fakat bütün bu sebeplere rağmen bağımsızlığını kazandığı an itibarı ile Kırgızistan dini eğitim konusundaki eksiklikleri tamamlamayı ilk hedefi olarak belirlemiş ve bunun üzerinde ciddi çalışmalara imza atmıştır. Şimdi sırası ile Kırgız Cumhuriyetinin din konusundaki yaklaşımı, dinin eğitim-öğretime konu olması ve din eğitiminin konumu hakkında söz edilecektir.

Makalenin Devamı İçin Tıklayınız.

————–

1 Ankara Üniversitesi, SBE, Din Eğitimi Doktora Öğrencisi
2 Kırgızistan’da din hizmetleri tamamen sivil inisiyatif eliyle yürütülüyor. Başkentte Müftiyat yani Müftülük, il ve ilçe bölgelerinde ise Kazıyat yani Kadılık adında organize edilmektedir.

İlgili Yazılar